Geçenlerde bir zeytin üreticisinin mesajı geldi, ‘Bir gün Akhisar zeytin üreticisi içinde bir yazı kaleme al abi. Dertli üretici çok fazla,’ diyor; ‘Maliyetler satışı fiyatlını kurtarmıyor,’ diyor; ‘İşletmeciler ile marketler ortak hareket ediyor’ diyor, ‘Üç harfli marketler piyasayı domine ediyor’ diyor.
Arkadaş sorunu net olarak ortaya koymuş; ihracatçılara sordum, Döviz kuru yurtiçi maliyetlerden daha az arttı diye kur değerli diyorlar; dünyada kalite ve fiyat rekabetine giremiyoruz, deniyor. Bu ciddi bir hesaptır, inceledik, gerçekten bu döviz kuruyla ürün satmak çok zor. Onlar da haklı.
Bunun dışında kısaca hem piyasa kulislerinden bilgi vereyim hem de paradan daha önemli olan iş yapma bilincine değineyim;
Hazırsan başlayayım:
1-Özellikle Akhisar’ da başlıca iki zeytin alıcısının piyasayı belirlediğini herkes biliyor. Ama şu var, Gemlik’den gelen var, kendi markalarıyla Edremir Zeytini diye satıyorlar, zeytinyağı da ona keza; demek sorun sadece birkaç firmanın belirlediği azami fiyattan kaynaklanmıyor. Çiftçi örgütlü değil; ne olurdu Marmara Birlik gibi bir büyük kooperatif kurabilseydiniz, diye sormazlar mı?
2-Manisa’da bir firmanın depolarında İran’dan yüklü miktarda zeytin aldığı söyleniyor. Bir zamanlar doğudan pamuk geldi o yıllarda büyük zarar ettirdiler, Manisa pamuğunu bitirdiler; üzüm geldi, yerli üretici fiyat baskısı uygulandı, İran’dan karpuz geldi, üretici mahsulü elinde kaldı… Demek neymiş, sen şehrinin üreticisini koruyamazsan, mesela arpa-buğday zamanında ithal etmek gibi onu zarara sokarsan, çiftçi gitgide yoksullaşır. Buna kim neden müsaade ediyor, itirazım var diyebiliyor musun, birleşerek sesini duyurabiliyor musun, sen onu söyle! Yoksa bugün kötü yarın iyi olur ama sorunu çözemezsin.
3-Manisa TÜİK 2024 verilerine göre, Türkiye’nin zeytin üretiminde en yüksek paya sahip olan il; üretimi yaklaşık 120 bin 277 ton; hem de ürün kaliteli, dünya böyle bir ürüne ekstra para ödemeye hazır bir dünya pazarı var. Ancak sorun şu bu kadar ürün olacak ama ‘marka’ olamayacaksın, işte bu ‘mantıksızlık’. O zaman ne yapacaksın; çıkar lobileri de dahil biraraya getirip güçbirliğiyle bir dayanışma olacak… Ama biz de küçük çıkarlar her zaman kaliteli düşünme ve iş yapma bilincine hep zarar vermiştir! Biz de güven ilişkilerini piyasaya taşımak maalesef zor.
4-Bu sene don oldu soğuk vurdu; toprak kurudu, maliyetler arttı. İyi de bunun çaresi bu tür risklere karşı neler yapabileceğini düşünmek. Bakanlıklar bu konuda sana ne kadar ve nasıl destek oluyor… Bence destekler az.
5-Yukarıdaki birçok maddeyi Bakanlık koordineli yapmak lazım; mesela zeytin borsası kurmak gerekiyor. Hani Akhisar’da zeytin ihtisas bölgesi var ya, onu depolarla güçlendirip, malını bırakan üreticiye karşılığında kağıt verip, kalite cinslerine göre bunu satabilmesi lazım…
Ya da kısaca, en basitinden Marmara Birlik gibi kooperatif kurmayı dene.
Yetkilere duyurabilirsek sesimiz; hem de üretici talep ederse neden olmasın… O zaman ne olur biliyor musun;
Avrupa’daki gibi tarım üreticisinin kapısında Mercedes olur!..
